Francis Alÿs in 2022 naar Venetië

De Belgische kunstenaar Francis Alÿs zal in 2022 naar de Biënalle van Venetië vertrekken. Daar zal hij met zijn werk voortborduren op een thema dat hem sterk bezighoudt: hoe je in crisissituaties overlevingsstrategieën kan bedenken.

​De beeldtaal van Francis Alÿs is helder en universeel. Wat betekent dat ze ook telkens weer verrassend actueel kan worden. Was een vijf jaar oud werk niet plots toepasselijk voor het moment waarop we gezamenlijk onder een stolp verdwenen? In de video On the road zien we de kunstenaar in eigen studio rondjes lopen en daarbij in zeven dagen tijd dezelfde weg afleggen als de pelgrims naar Compostela. Ook toen musea alleen nog virtueel de deuren konden openen, ging zijn naam over de tongen. Dwalen door lege zalen: het deed een NRC-recensente denken aan Nightwatch, een film waarin Alÿs een vos door de nachtelijke National Portrait Gallery stuurde.
 
Francis Alÿs (61) is een Belgische kunstenaar die al jaren in Mexico leeft en werkt. Zijn oeuvre bestaat uit filmwerken en kleine, nutteloze acties in de publieke ruimte, maar evengoed uit eenvoudige tekeningen, documenten en piepkleine schilderijen. Hij behoort tot de wereldtop, kreeg een retrospectieve die in 2011 van Tate Modern over Brussel naar het Moma reisde en werd geselecteerd voor de Documenta en de Biënnales van São Paulo en Venetië. Daar liet hij, bij wijze van knipoog naar het vuurwerk van ijdelheden in het kunstwereldje, in 2001 een pauw los in de Giardini. Hij riep het beest uit tot zijn persoonlijke ambassadeur.
 
In 2022 mag Alÿs het Belgisch paviljoen in Venetië inpalmen, met ­recent en nieuw werk. De Vlaamse ­Gemeenschap paste de selectie­procedure voor deze editie nog aan. Het representatieve element, met om de vier jaar een mid-career kunstenaar die uitgestuurd wordt, mocht niet langer doorslaggevend zijn. Wel een totaalconcept van een curator, waarin eventueel een ­waaier aan deelnemers kon passen. Maar kijk, op aangeven van ­curator Hilde Teerlinck wordt het toch een solo van een klepper.
 
In 2016 bracht Alÿs negen dagen door met het Koerdisch leger, als embedded oorlogskunstenaar in Mosul. Het werd een sleutel­moment. Alÿs hield een dagboek bij waarin hij zich afvroeg wat leven in extreme conflictsituaties betekent, en hoe je daar als kunstenaar vorm aan kan geven. In zijn optiek moeten de positieve krachten altijd de bovenhand halen. Zo filmde hij ook Haram football in de straten van Mosul: omdat het spelletje door IS  verboden was, vonden tieners het dribbelen met een denkbeeldige bal uit. Met hun choreografie van creativiteit en vindingrijkheid omzeilden ze de ban. Haram football wordt vast een centraal element in Venetië.
 
Alÿs werd geboren in Antwerpen. Hij studeerde architectuur in Doornik, verhuisde voor zijn burgerdienst naar Mexico-Stad en vestigde zich er in de jaren 80 als kunstenaar. De Belgische scène volgt hij vanop afstand, al zou je kunnen beweren dat de vaak absurde insteek van zijn geëngageerde kunst een Belgisch trekje heeft.
 
Grenzen en lijnen vormen voor deze rusteloze reiziger een basisthema. Hij ziet ze als spannings­velden, waarin werelden en culturen samenkomen of juist gescheiden worden. Met eenvoudige acties, gewapend met alleen wat blikken verf of de wollen draad van een trui, vestigt hij de aandacht op het artificiële karakter van grenzen. In één beweging kaart hij ook etnisch geweld, armoede of maatschappelijke ongelijkheid aan. Hoe een poëtische daad politiek kan worden en omgekeerd, demonstreerde Alÿs met The green line in 2004: in Jeruzalem druppelde hij groene verf langs een oude demarcatielijn tussen Israël en Palestina.